19 YIL ÖNCE BUGÜN, BOSSA NOVA KRALI ANTONIO CARLOS JOBIM VEFAT ETMİŞTİ.

TARİHTEN BUGÜNE DÜŞEN NOTLAR:

8 ARALIK 1994;

19 YIL ÖNCE BUGÜN,

BOSSA NOVA AKIMINI YARATAN ÖNCÜLERDEN, BREZİYALI BESTECİ, YORUMCU, PİYANİST VE GİTARİST

ANTÔNIO CARLOS JOBIM,

67 YAŞINDA NEW YORK’DA VEFAT ETMİŞTİ.

Antônio Carlos Brasileiro de Almeida Jobim,

25 Ocak 1927’de Rio de Janeiro’da doğmuştu. 20. yüzyılın en önemli bestecilerinden sayılan Tom Jobim (bu isimle de anılır) Vinicius de Moraes ve João Gilberto ile birlikte Bossa Nova akımının öncülerinden sayılmıştır.

5 Ocak 1999’da Rio de Janeiro’nun Galeão Havaalanı’na “Samba do avião” (Uçak Sambası) adlı bestesine ithafen onun adı verilmiş ve havaalanında bulunan bir plakaya da onun sambadan şu sözler yazılmıştı.

“Minha alma canta

Vejo o Rio de Janeiro

Estou morrendo de saudades

Rio, seu mar

Praia sem fim

Rio, você foi feito prá mim”

TOM JOBIM

(Ruhum Rio de Janeiro’yu görmemi söylüyor,

Onun, denizinin, sonsuz plajlarının özlemiyle ölüyorum,

Rio sanki benim için yapılmış...)

Tom Jobim, ilk kez 1959 yılında Fransa, Brezilya, İtalya ve Portekiz ortak yapımı romantik bir fantastik film olan “Orfeu Negro” (Siyah Orfe) filmi için Luiz Bonfá ile birlikte yaptığı bestelerle ünlenmişti.

Orpheus ve Eurydice

Vinicius de Moraes’in konusunu Yunan Mitolojisinde yer alan “Orpheus ve Eurydice Efsanesi*nden aldığı ve karnavallar diyarı Rio de Janeiro’ya uyarladığı 1954 tarihli ”Orfeu da Conceição” adlı oyunundan Marcel Camus ve Jaques Viot’un birlikte yazdıkları senaryoyu Marcel Camus Siyah Orfe adıyla filme çekmiş, filmde kendisi de rol almıştı.

Filmin kadrosunun tümü neredeyse tamamen siyahi ve amatör oyunculardan oluşmuştu ve bu özelliğiyle film o tarihlerde devrimci bir film olarak nitelendirilmişti. Elbette film en çok da müzikleri ile hafızalara kazınmıştı. Özellikle de bu film için bestelenmiş olan iki parça; “Manhã de Carnaval” ve “A Felicidade” zaman içerisinde klasikleşmiş ve birçok sanatçı tarafından defalarca seslendirilmişti.

Filmin bazı afişlerinde bile “Bossa Nova’yı dünyaya tanıtan film” diye yazılmıştı. Film, 12 Haziran 1959 da Fransa’da, 1 Ocak 1962’de de Türkiye’de “Siyah Orfe” adıyla gösterime girmişti. 1959 yılında Cannes Film Festivali’nde “Altın Palmiye” ödülünü kazanan film, 1960 yılında ise En iyi Yabancı Film Akademi Ödülü ve aynı kategoride Golden Globe ödülü kazanmıştı.

1964'te ise Grammy Ödülü alan Stan Getz/ Gilberto albümü hem Tom Jobim’in kariyerinde hem de Bossa Nova tarihinde önemli bir dönüm noktası olmuştu. Bestelerinin birçoğu önemli Jazz standartları arasına girmiş ve Frank Sinatra, Andy Williams, Ella Fitzgerald gibi dünyaca ünlü sanatçılar tarafından seslendirilmişti.

“Garota de Ipanema”(İpanemalı kız), “Aguas de Março” (Mart suları), “Desafinado” (Detone) ve “Tristeza” (Hüzün) onun en bilinen besteleridir.

* Orpheus ve Eurydice Efsanesi: Orpheus Thrakia kralı Oiagros'un oğludur. Yunanlılar onu müzisyen olarak tanırlardı. Apollon ona lirini hediye etmiş, Müz’ler (Zeus’un Bellek tanrıçası Mnemosyne’den olma dokuz kızı, ilham perilerileridirler) ona müziği öğretmişlerdi. Sanat yeteneği bu sayede meydana ortaya çıkmıştı. Lirini çalmaya başladığında azgın akan sular durur, ormandaki en yabani yaratıklar bile evcilleşirmiş. Orpheus zamanının çoğunu ormanda, Müz’lerle birlikte geçirirmiş. Orpheus Apollon’un kızlarından Meşe Perisi Eurydike'ye aşık olmuş, onunla evlenmişti. Eurydike bir gün ormanda gezinirken ayağını bir yılan sokmuş ve ölmüştü. Orpheus bunun üzerine lirini alarak karısının ardından Hades’e yani ölüler ülkesine gitmişti. Orpheus’un yeraltında kaldığı süre içinde cehennemde tüm işkenceler durmuş, güzel müziği ona yeraltının tüm kapılarını açmış, Tanrı Hades bile duygulanarak gözyaşlarını tutamamıştı. Hades, Orpheus'a karısını da alarak yeryüzüne dönmesi için izin vermiş ancak dönüp ardına bakmaması gibi bir de şart koşmuştu. Orpheus çıkış yolunda dayanamış ve dönüp arkasına bakmış, o anda karısı birden görünmez olarak Hades'e geri dönmüş, Orpheus’a da ölüler ülkesinin kapıları bir daha açılmamak üzere kapanmıştı. Bu duruma tanrılar ve Trakyalı Kadınlar çok sinirlenmiş Orpheus’un kafasını kesip bir ırmağa atmışlardı. Orpheus’un kesik başı ırmaktan denize karışarak bütün Ege’yi dolaşmıştı.

Antonio Carlos Jobim - "Garota De Ipanema" (Girl from Ipanema)

http://www.youtube.com/watch?v=2MbIvUN-6sY