TARİHTEN BUGÜNE DÜŞEN NOTLAR: 18 EKİM 1924
91 YIL ÖNCE BUGÜN,
II. TÜRKİYE
BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
BİNASI AÇILMIŞTI.
I. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BİNASININ YETERSİZ OLMASI VE GELİŞEN CUMHURİYET TÜRKİYESİ MECLİSİ’NİN İHTİYAÇLARINI KARŞILAYAMAMASI NEDENİYLE,
 |
| Hakimiyet-i Milliye Meydanı düzenlenirken, İstasyona doğru giden caddenin solunda Ankara palas görülebilmekte, ancak henüz II. TBMM’nin yapıldığı alan boş görülmekte, bu da tarihin 1924 öncesi olduğunu göstermektedir. |
 |
| 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasından, 15 Ekim 1924 tarihine kadar hizmet veren I. Türkiye Büyük Millet Meclisi binası. Günümüzde “Kurtuluş Savaşı Müzesi” olarak ziyaret edilebilmektedir. |
1923’TE CUMHURİYET HALK FIRKASI (sonraları parti olacaktır) MAHFELİ (toplantı yeri) OLARAK
MİMAR MEHMET VEDAT TEK
TARAFINDAN TASARLANAN
 |
| Mimar Mehmet Vedat Tek ve kara kedisi |
İŞLEVİ DEĞİŞTİRİLEREK VE
TADİL EDİLEREK
II. TBMM OLARAK KULLANIMA AÇILMIŞTI.
 |
| İstasyon Caddesinden Ankara Kalesi istikametinde sol tarafta II. Meclis’in inşaatı, tam karşısında da devam eden Ankara Palas inşaatı görülmekte. |
 |
II. TBMM Binası (Halk Fırkası Mahfeli), İnşaat sırasında
Mimar Mehmet Vedat Bey çalışanlarla birlikte 1922
(Suha Özkan-Pelin Derviş Koleksiyonu’ndan)
|
 |
| İstasyondan Ulus yönüne bakıldığında elektrik direğinin solunda kalan yapı, karşısında yolun sağında Ankara Palas, sağ taraftaki boş alan Gençlik Parkı, arkasında görülen büyük inşaat halindeki yapı da Ziraat Bankası Binasıdır. |
 |
| II. Meclis inşaatından başka bir resim, briket döken Macar ustalar |
 |
| Binanın henüz II. TBMM olarak kullanılmaya başlamadan önceki hali, zira kapının üzerindeki tabela II. Meclis tabelası olarak değiştirilmemiş henüz. Caddeden girişte sağ ve solda yer alan giriş kulubeleri de binanın mimari tarsı ile uyum içerisindeler, ancak sonraki yıllarda yıktırılarak ortadan kaldırılmışlar ne yazık ki. |
Bina bodrum üzerine iki katlı olarak kesme taştan inşaa edilmiştir. Pencerelerdeki kemerler, cephelerde yer yer kullanılan çini panolar ve geniş çatı saçaklar, Osmanlı ve Selçuklu motiflerinin kullanıldığı ahşap tavanlar Cumhuriyet Dönemi mimarisini yansıtır.
Yapının iç bölümleri, iki kat boyunca yükselen ortadaki meclis salonunun üç kenarına dizilmişlerdir. Girişten sonra enine uzanan, iki ucunda merdivenlerin yer aldığı geniş bir hol, Selçuklu ve Osmanlı bezeme motiflerinin yer aldığı bir tavanla örtülmüştür. Benzer biçimde ele alınmış yerlerden birisi de büyük toplantı salonudur. Yer yer localarla değerlendirilen bu salonun özellikle yıldız motiflerini içeren ahşap tavanı, sonradan düzenlenen taç kapı ve bazı noktalar dışında kemerler, saçaklar, yer yer çinilerin yer aldığı bölümler ile bu dönemin mimari özelliklerini çok güzel bir şekilde yansıtmaktadır.
Giriş ve yan cephelerde orta ve köşelerin kütleden dışarı taşırılmasıyla simetri etkisinin arttırıldığı ve yığma kaba ve farklı büyüklüklerde taşlarla örülen taşlarla duvarları örülen bina bir yıl gibi kısa bir sürede o yılların parasıyla 200.000 TL’ye tamamlanmıştı.
 | |
|
 |
 |
II. Türkiye Büyük Millet Meclisi 1924-1960 yılları arasında Atatürk ilke ve inkılâplarının gerçekleştirildiği; Cumhuriyetimizin gelişmesi için çok önemli çağdaş kararların alındığı; çağdaş yasaların çıkarıldığı uluslararası alanda Türkiye'nin etkinliğini ve saygınlığını artıran antlaşmaların yapıldığı; çok partili sisteme geçişin sağlandığı önemli bir yapıdır.
 |
| Mustafa Kemal Atatürk Meclise girerken |
 | ||
|
 |
| Mustafa Kemal Paşa, Cumhuriyet Halk Fırkası II. Büyük Kongresi’nde 15 Ekim 1927 tarihinden başlayarak 20 Ekim gününe kadar 6 gün boyunca 36 saat, 33 dakika süren “Nutuk”unu bu kürsüden okumuştu. |
 |
| Mustafa Kemal Atatürk Meclis’ten çıkarken, arkasında Mareşal Fevzi Çakmak |
 |
Mustafa Kemal Atatürk’ün daveti üzerine Ankara’ya gelen Yunan Başbakanı Elefterios Venizelos II. TBMM binasından Mustafa Kemal Atatürk ile birlikte çıkarken. 30 Ekim 1930
|
Türk siyasi tarihinde önemli yeri olan II. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İstasyon yönünde merdivenlerle inilen ve setlerden oluşan, kaskadlı bir havuzun da yer aldığı çok güzel bir Park yer alır “Meclis Parkı”, zamanında kamuya açık olan bu park günümüzde ne yazık ki artık kamunun kullanımına kapalıdır.
 |
| Meclis Parkında genç bir kadın, 1935 |
 |
| Ankara Garından Ulus’a doğru bakışta solda II. TBMM binası Sol boşluk 19 Mayıs Stadyumu, sağ boşluk Gençlik Parkı |
 |
| Meclis Bahçesi’nde kaskadlı ve fıskiyeli havuz |
 |
| Atatürk’ün naaşının II. Meclis önündeki katafalktan alınıp Etnografya Müzesine götürüldüğü gün havadan çekilmiş bu fotoğrafta II. Meclis, Park ve karşı kaldırımdaki Ankara Palas görünmekte. |
 |
| II. Meclis, Park ve karşı kaldırımda Ankara Palas, mebuslar ve vatandaşlar parkta dolaşıyorlar.  |
 |
| Ankara Veteriner Fakültesi öğrencisi olan babam Abdürrahim, nişanlısına, annem Bedriye’ye o parkta çektirmiş olduğu bir fotoğrafı 2 Eylül 1936’da Erbaa’dan göndermiş, özel bir not ile birlikte... (Civelekoğlu ailesine, dolayısıyla şahsıma ait bu anı fotoğrafını, lütfen izinsiz ve kaynak belirtmeksizin kopyalayıp başka platformlarda kullanmayınız.) |
 |
| Kamuya kapalı olan Meclis Parkı’nın günümüzdeki hali |
 |
| Fotoğraf: © Ahmet Soyak |
 |
| Fotoğraf: © Ahmet Soyak |
 |
| Bülent Ecevit II. TBMM önünde |
27 Mayıs 1960 tarihine kadar
36 yıl boyunca sürdürmüştür.
1960 sonrası kullanılmaya başlanan ve doğrudan Meclis binası olarak tasarlanan günümüzün Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yapımı için karar Mustafa Kemal Atatürk zamanında 4 Aralık 1936 tarihli Riyaset Divanı (Başkanlık Divanı) kararı ve 11 Ocak 1937 tarihli 3090 sayılı kanunla kararlaştırılmıştı.
 |
| 4 Aralık 1936 tarihli Riyaset Divanı Kararı |
 |
| 11 Ocak 1937 Kabul tarihli 3090 sayılı Kanunun Resmi Gazete’de yayınlanmış hali |
3090 sayılı Kanunla, yapılacak olan binanın Türkiye Cumhuriyeti’ne yaraşır bir abide niteliği taşıması koşulu benimsenmiş, binanın yapımıyla ilgili bir komisyon kurularak Uluslararası bir proje yarışması düzenlenmesine karar verilmişti.
Yarışmaya ondört proje katılmış, 28 Ocak 1938’de sona eren ve Uluslararası üne sahip mimarlardan oluşan jüride yer alan Hollandalı M. Dudak, İsveçli I. Tengbom, İngiliz H. Robertson üç projeyi birinciliğe uygun görmüşlerdi.
 |
| 23 Şubat 1938 tarihli Ulus Gazetesi küpüründe TBMM Proje Yarışmasına ilişkin haber. |
Bu üç proje arasından da Mustafa Kemal Atatürk’ün de beğendiği Avusturya’lı mimar Profesör Dr. Clemens Holzmeister’in tasarlamış olduğu proje uygulamaya değer bulunmuş ve seçilmişti.
 |
| Clemens Holzmeister 1909 |
 |
| Clemens Holzmeister |
 |
| Clemens Holzmeister temalı Avusturya posta pulu |
TBMM binası yanısıra Prof. Dr. Clemens Holzmeister’den Cumhurbaşkanlığı Köşkü, Başbakanlık, Dış İşleri Bakanlığı,
TBMM Başkanlığı Konutu ve Misafirhanesi’nin projelendirmesi de istenmişti.
 |
| Prof. Dr. Clemens Holzmeister’in TBMM binasının proje işleri ile ilgili olarak görevlendirildiğine dair Cumhurbaşkanı Atatürk’ün de imzası olan 21 Mayıs 1938 tarihli kararname. |
26 Ekim 1939’da dönemin TBMM Başkanı Mustafa Abdülhalik Renda tarafından yeni TBMM binasının temeli atılmış, II. Dünya savaşı nedeniyle 1941 yılında ara verilmiş, 42’de yeniden başlanmış, çeşitli aksaklıklarla ancak 6 Ocak 1961 tarihinde Kurucu Meclis Toplantısıyla 22 yıl sonra hizmete açılabilmişti.
 |
| Prof. Dr. Clemens Holzmeister’in TBMM binası eskizi |
 |
| Günümüz TBMM Binası |
1961 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yeni yapılan modern binasına taşınması üzerine II. Meclis Binası, CENTO* Merkezi Antlaşma Teşkilatı’na tahsis edilmiş, 1961-1979 yılları arasında CENTO Genel Merkezi olarak kullanılmıştı. CENTO’nun önce İran’ın ardından da Pakistan’ın çekilmesiyle 1979’da varlığı sona erince, aynı yıl Kültür Bakanlığı’na devredilmişti. Binanın caddeye bakan ön kısmının Cumhuriyet Müzesi olarak düzenlenmesine, arka kısmının ise Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün hizmet binası olarak kullanılmasına karar verilmişti.
*CENTO: Central Treaty Organization, Merkezi Antlaşma Teşkilatı, önceki adıyla Bağdat Paktı (1955-1959), Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve İngiltere Birleşik Krallığı arasında, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin Ortadoğu’da nüfuz kurmasını önlemeye yönelik olarak kurulan karşılıklı güvenlik ve savunma örgütüdür.
Müze kısmı onarım ve restorasyonlardan sonra düzenlenerek 30 Ekim 1981 tarihinde Cumhuriyet Müzesi olarak ziyarete açılmış, bu düzeniyle 1985 yılına kadar hizmet vermişti. Aynı yıl ziyarete kapatılarak, teşhir çalışmaları başlamış, çalışmalar 1991 yılına kadar devam etmiş, Ocak 1992 tarihinde yeniden ziyarete açılmıştı. Ağustos 2001’de tekrar ziyarete kapatılan müze, restorasyon ve teşhir-tanzim çalışmalarından sonra, 29 Ekim 2008 tarihinde tekrar ziyarete açılmıştı.
 |
| Giriş kapısının tam karşısında karşı kaldırımda Ankara Palas |
 |
| Girişte sağda ve solda biribirinin aynısı özel tasarım iki adet Portmanto ve Boy aynası, yine binanın mimarisi ile uyum içerisinde |
 |
| Giriş holü ve holün iki tarafında yukarı kata çıkan merdivenler |
 |
| Divan Başkanlığı ve Kürsü |
 |
| Meclis Toplantı Salonu |
 |
| İkinci kat balkon ve locaları |
 |
| Mustafa Kemal Atatürk’e ait özel eşyalar |
 |
| Mustafa Kemal Atatürk’ün Frağı, Şapkası, Asası, eldivenleri ve ayakkabıları |
Müzede ilk üç Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü ve Celal Bayar’ın dönemlerini yansıtan olaylar, kendi sözleri, fotoğrafları, bazı özel eşyaları ile o dönemde Mecliste alınan kararlar ve kanunlar sergilenmektedir.
Cumhuriyet Müzesi’nin linki:
1 yorum:
II. Meclisin havadan fotoğraflarını paylaşmak istiyorum. Nasıl bağlantı kurabiliriz
Yorum Gönder