83 YIL ÖNCE BUGÜN, BURSA MERİNOS FABRİKASI’NIN TEMELLERİ ATILMIŞTI.

TARİHTEN BUGÜNE DÜŞEN NOTLAR:

28 KASIM 1935;

83 YIL ÖNCE BUGÜN,

CUMHURİYET TÜRKİYESİ’NİN İLK SANAYİLEŞME ATILIMLARI ÇERÇEVESİNDE “YÜNLÜ TEKSTİL GİRDİLERİ FABRİKASI” OLARAK BURSA’DA, BAŞBAKAN İSMET İNÖNÜ VE İKTİSAT VEKİLİ CELAL BAYAR TARAFINDAN

“MERİNOS YÜNLÜ SANAYİ DOKUMA FABRİKASI”NIN

TEMELİ ATILMIŞTI.

Merinos Koyunu

Yapağı - Merinos koyununun yünü

Türkiye’nin ilk sanayileşme atılımları çerçevesinde “yünlü tekstil girdileri fabrikası” olarak kurulan Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Dokuma Fabrikası’nın yapımını ünlü işadamı ve girişimci Nuri Demirağ üstlenmiş,

2 yıla yakın bir sürede tamamlanan Merinos Fabrikası’nın açılışı,

2 Şubat 1938 tarihinde, Bursa’ya yaptığı 17. ziyaretinde

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından yapılmıştı.

Cumhurbaşkanı Atatürk, Sümerbank Genel Müdürü Nurullah Esat Sümer tarafından kendisine sunulan fabrikanın altın anahtarını aldıktan sonra, fabrika içerisinde incelemelerde bulunmuş ve ardından onur defterinin ilk sayfalarına duygularını şöyle aktarmıştı:

“Sümer Bank Merinos Fabrikası, çok kıymetli bir eser olarak milli sevinci arttıracaktır. Bu eser yurdun, hususiyle Bursa bölgesinin endüstri inkişafına (gelişimine) ve büyük milli ihtiyacın giderilmesine yardım edecektir. Eserin başarılmasından Ekonomi Bakanlığını tebrik ederim. Sümer Bank Direktörlüğüne teşekkür ve fabrikayı gördüğüm gibi yüksek bilgi ve tam düzenli idarede direktörüne başarılar temenni ederim.”

Fabrikaya “Merinos” adı, Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından verilmişti. Atatürk, İktisat Vekili Celal Bayar’a “Merinos” ismine nasıl karar verdiğini şöyle açıklamıştı:

Mustafa Kemal Atatürk’ün Merinos ve Suni İpek Fabrikası isimleri üzerindeki
Güneş Dili çalışmalarının notları.

“Güneş dili araştırmalarına göre, merinos öztürkçe bir kelimedir ve ince, uzunca yün anlamına gelir. İspanyaya giden İber Türkleriyle oraya intikal etmiş ve o Türklerle oraya giden koyunlar ve yünleri bu isimle anılmışlardır. Bu nedenle merinos bu fabrika için pek uygun bir isimdir.”

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ve
İktisat Vekili Celal Bayar açılışta bilgi alıyorlar.

16 bin 140 eğirme ve 7 bin katlama iğlik bir iplik fabrikası olarak üretimine başlayan Merinos Fabrikasına, önceleri sadece iplik üretirken 1944’te dokuma, 1946’da apre tesisleri ilave edilmiş, böylece Ortadoğu ve Balkanlar'ın en büyük entegre yünlü kumaş fabrikası olmuştu.

1960’larda Bursa şehrinin ekonomisine en önemli katkıyı sağlayan kurum haline gelen fabrika, 14 Kasım 2000 tarihinde Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından, kamu yararı göz önüne alınarak fabrikanın, toplam 314 bin 569 metrekarelik arazisi ve üzerinde bulunan taşınmazlarıyla birlikte, eğitim, halka açık kültür, sanat, spor ve rekreasyon amaçlarında kullanılması için Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na bedelsiz devredilmesine karar verilmiş, 2004 yılında kapatılan fabrika Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne devredilmişti.

Merinos, Bursa şehrinin soysal ve ekonomik yönden gelişmesine pek çok yönden öncülük etmiş; şehir halkının sosyal yaşamını değişik yönleriyle tanışmasına vesile olmuştu.

Merinos Fabrikası dahilinde kullanılan Kredi Fişleri

Fabrikada yer alan iki adet salonda ücretsiz sinema, tiyatro, konser gibi etkinlikleri düzenlenmiş; Merinos düğün salonunda binlerce evlilik töreni gerçekleşmiş, işci yemek salonunda ilk toplu sünnet uygulamaları yapılmış; çalışanların çocukları için Türkiye’nin ilk modern kreşlerinden birisi Merinos’ta hizmete girmiş; fabrika arsasında kurulan Merinos İlkokulu 50’li, 60’li, 70’li yıllarda Bursa’nın en önemli eğitim kurumlarından birisi olmuş;fabrikanın elektrik santrali şehrin elektrik ihtiyacının bir kısmını da karşılamıştı.

Bir mesai arası Merinos işçileri toplu halde

  

Bursa Enerji Müzesinden

Fabrika ve arazisi Bursa Büyükşehir Belediyesine bedelsiz devredildikten sonra, 2007 yılında bir kültür merkezine dönüştürüldü ve arazisine yeni bir kongre merkezi inşa edilmiş ve bugün önemli iki yapının meydana getirdiği Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi'ni içine alan Merinos Parkı, Bursa'nın önemli bir dinlenme alanı haline gelmiştir.

Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi

Merinos Parkı, 208 bin m²’lik yeşil alanı ile Bursa için önemli bir kamusal rekreasyon alanı haline getirilmiş, park içerisinde açık hava etkinliklikleri için düzenlenen 16 bin m²’lik alanın yanı sıra birçok kafe, restoran ve sosyal tesis de açılmıştır. Bir zamanlar Bursa’nın elektrik ihtiyacına önemli oranda katkı sağlayan Merinos Fabrikası’ndaki elektrik santrali de restore edilmiş ve Bursa’nın ilk ve tek Enerji Müzesi olmuştur.