TARİHTEN BUGÜNE DÜŞEN NOTLAR:
12 KASIM 1028,
985 YIL ÖNCE BUGÜN,
ERKEK VARİSİ OLMAYAN BİZANS İMPARATORU VIII.
KONSTANTİNOS ÖLMÜŞ, ORTANCA KIZI ZOÉ PORPHYROGENİTA İMPARATORİÇE, ÜÇ GÜNLÜK DAMADI DA III. ROMANOS ARGYROS ADIYLA İMPARATOR OLMUŞTU.
 |
| III. Romanos Argyros 15 Kasım 1028 - 11 Nisan 1034 |
 |
| ZOÉ PORPHYROGENİTA 978 - 1050 |
VIII. KONSTANTİNOS, ÖLMEDEN ÜÇ GÜN ÖNCE, TAHTINI DAHA ÖNCE ETRAFINDA
İKTİDARINI TEHDİT EDECEK BİR RAKİP GÖRMEK İSTEMEDİĞİ İÇİN EVLENDİRMEDİĞİ BEKAR ÜÇ
KIZINDAN BİRİNE BIRAKMAK İSTEMEDİĞİNDEN, ORTANCA KIZI ZOÉ’Yİ ALELACELE VALİ
ROMANOS ARGYROS İLE EVLENDİRMİŞTİ.
Zoé’nin yakışıklı kocası asil bir aileden geliyordu ve Zoé 6 yıl geçmeden ondan sıkılmış, çoktan kendisine genç ve yakışıklı bir sevgili bulmuştu. Paflagonya’lı Mikhail, sarayın hadım hizmetçilerinden Ioannes Orphanotrophos’un kardeşiydi ve Zoé'nin sevgilisi olduğu açıkça görülüyordu. Bu durum İmparatora haber verilse de, Mikhail’in kutsal emânetler üzerine yemin ederek bu ilişkiyi inkâr etmesi imparatoru rahatlatmış, zaten o da eski sevgililerinden biri ile gizli ilişkisini devam ettirmişti.
Bir yandan kocasından kurtulma planları yapan Zoé, diğer yandan genç kalmanın ve sevgilisine genç görünmenin yollarını arıyor, özel olarak yaptığı kremlerle, kullandığı merhemlerle hâlâ genç kız gibi görünüyordu. İşte bu yüzdendir ki Ayasofya’ya mozaiğini yapan sanatkâr onu 15 yaşında tazecik bir genç kız gibi göstermişti.
Bütün bu karmaşanın içerisinde en büyük kız kardeş olan Eudokia, kendini dine adamış, bir manastıra kapanarak rahibe olmuştu.
* * *
Zoe Mozaiği Ayasofya’nın güney galerisinin bitiminde doğu duvarı üzerindeki bir pencerenin sol yanında mihrabın sağındaki duvarda yer alır. Pencerenin diğer yanında, sağ tarafında ise Komnenos Mozaiği (II. John ve İrene) yer almaktadır.
Mozaiklerin de yer aldığı bu güney galerinin doğu kısmı imparator ve saray üyelerinin kullanımına aitt bir yer olan Metatorion’dur. Metatorion kiliselerde imparatorun kullanımına ait bir kabin ya da odadır ve İmparatorların törenler öncesinde giysi ve taçlarını değiştirdikleri, bazen yemek yedikleri, dinlendikleri, bazen de görevliler ile toplantılar yaptıkları bir alandır. Güney galerinin doğu duvarının orta kısmında bugün artık işlevini yitirmiş bir kapı da bulunmaktaydı. Bu kapı Bizans döneminde ahşap bir merdivenle İmparatorluk Sarayıyla Ayasofya’nın güney galerisi arasında doğrudan bir geçiş sağlamaktaydı. O nedenle güney galerinin doğusunda yer alan bu mozaikler İmparatorun, sarayın ve Patrikhane üyelerinin kullanımı açısından önemli olan bu alanda yer almaktaydı.
Budapeşte’deki Macaristan Ulusal Müzesi’nde bulunan, Bizans İmparatoru IX. Konstantin Monomachos’u, eşi İmparatoriçe Zoé Porphyrogenita’yı ve kızkardeşi Theodora’yı, iki dansçıyı, iki alegorik figürü gösteren renkli minelenmiş yedi adet altın plakadan oluşan Monomakhos Tacı’nın tahminen IX. Konstantin Monomachos’un tahta çıktığı 1042 yılında, İstanbul’da yapıldığı düşünülmektedir.
Ayakta duran İmparatorun sağ elinde labarum (üzerinde “isa adına” anlamına gelen x ve p monogramı bulunan bir sancak), sol elinde ise akakia (ipekli kumaştan silindirik dar uzun bir kese) görülür. İmparator ve İmparatoriçe’nin taçlarının uçları üç top ile süslenmiştir. İmparator sarmaşık süslemeli bir tören elbisesi giymiş olarak görüntülenmiştir.
İmparatoriçe Zoé Porphyrogenita 1042’de 64 yaşında olmasına rağmen,
tacın üzerinde ideal bir şekilde genç bir kadın gibi tasvir edilmiştir.
 |
| ZOÉ PORPHYROGENİTA ve kızkardeşi THEODORA ile birlikte 1042 yılının 19 Nisan-11 Haziran tarihleri arasında Bizans İmparatorluğunu yönetmişlerdi. |
1000 yıllık Bizans İmparatorluğunun erkeklere düşkünlüğü ile ünlenmiş İmparatoriçelerinden biri olan Zoé evlendiğinde 50 yaşında, kocası III. Romanos Argyros ise 70’indeydi. O sanki İmparatoriçe olmak için doğmuştu, doğduğunda adı bile buna uygun konmuştu sanki; Zoe’nin adı “Hayat” anlamına geliyordu, Porphyrogenita ise “erguvan rengi içinde doğan” anlamına geliyordu ki, erguvan rengi Bizans’ta imparatorluk rengi olarak kabul edilirdi. İmparatoriçe olması biraz geç olmuştu ama Zoé, geç evlenmesinin acısını İmparatoriçe olduktan sonra fazlasıyla çıkartmış, kalan 22 senelik ömründe 2 kez daha evlenmişti.
 |
| Erguvan renkli Porfir (Porphyr) taşı. Mısır'da çıkan erguvan renkli bir taş (ince taneli bir kitle içine oturmuş büyük kristallerden meydana gelen pegmatit, granit, siyanit, diyorit, gabro, peridotit gibi volkanik - magmatik kayaç) Roma (Bizans) döneminde porfir, imparator rengi olarak kabul edilirdi. |
 |
Konstantin’in Lahdi olarak adlandırılan bir lahit parçası.
Erguvan renkli Porfir (Porphyr) taşından yapılmıştır.
İstanbul Arkeoloji Müzesi
İmparator I. Konstantin onuruna, 330 yıllarında İstanbul'un yedi tepesinden birinin üzerine dikilmiş olan ve her biri 3 ton ağırlığında, 3 metre çapında 8 taş silindirin üst üste oturtulmasıyla dikilmiş olan ve günümüzde Çemberlitaş Sütunu olarak bilinen sütun da Porfir’den yapılmıştır.
|
Zoé’nin yakışıklı kocası asil bir aileden geliyordu ve Zoé 6 yıl geçmeden ondan sıkılmış, çoktan kendisine genç ve yakışıklı bir sevgili bulmuştu. Paflagonya’lı Mikhail, sarayın hadım hizmetçilerinden Ioannes Orphanotrophos’un kardeşiydi ve Zoé'nin sevgilisi olduğu açıkça görülüyordu. Bu durum İmparatora haber verilse de, Mikhail’in kutsal emânetler üzerine yemin ederek bu ilişkiyi inkâr etmesi imparatoru rahatlatmış, zaten o da eski sevgililerinden biri ile gizli ilişkisini devam ettirmişti.
 |
| Michael IV Mikhail (Paplagonya’lı) (1034 – 1041) |
11 Nisan 1034'te saraydan İmparator III. Romanos Argyros'un havuzda ölü bulunduğu ilan edilmiş, o günün akşamı Zoé dedikodulara aldırış etmeden genç sevgilisi Mikhail ile evlenivermişti. IV. Mikhail adıyla Bizans’ın 48. İmparatoru olarak karısının düğün hediyesi olan tahta oturan genç imparatorun saltanatı da pek uzun sürmemiş, ancak 7 yıl dayanabilmişti Zoé bu evliliğe...
IV. Mikhail'in de vefa borcu çabuk bitmiş, Zoé’yi görmez ona eski ilgiyi göstermez olmuştu. Kendisi koskoca bir imparator, Zoé ise yaşlı bir kadındı. Ancak yaşlı olan, Zoé'nin sadece bedeniydi, gönlü halâ genç, gözü halâ genç erkeklerdeydi. Mikhail’in ilgisizliğinin yanısıra zaman zaman sara nöbetleri geçiriyor olması onu baştan çıkartıyordu. Bir sefer dönüşü hastalığı iyice artan IV. Mikhail, artık öleceğine inandığından tahtı, yeğeni Mikhail Kalaphates'e bırakmanın planlarını yapmaya başlamış, yeğenini evlat edinerek onu tahta çıkarması için hanımı Zoé'yi ikna etmiş, ardından Stoudion Manastırına (İmrahor Camii) kapanmış ve 10 Aralık 1041’de 31 yaşında ölmüştü.
 |
| V. Mikhail 1034 - 1041 |
Mikhail Kalaphates, V. Mikhail adıyla tahta oturduğunda, ilk iş olarak velinimeti Zoé’yi ve kız kardeşi Theodora’yı Büyükada’daki bir manastıra sürgün etmişti. Ancak, tüm sarayın ve halkın imparator soyundan olan İmparatoriçe’yi sevdiğini hesaba katmamıştı. 20 Nisan 1042’de saraya karşı ordu ve memurların desteklediği büyük bir halk ayaklanması başlamış, çaresiz kalan V. Mikhail, Zoé ve Theodora’yı geri çağırmak zorunda kalmıştı. Fakat sarayı basarak onu linç etmeye kararlı isyancılardan kaçarak amcası gibi Stoudion Manastırına (İmrahor Camii) sığınan İmparator orada yakalanmış, gözleri oyulmuş, hadım edilmişti. Hayatını bir keşiş olarak devam ettiren Mikhail Kalaphates 24 Ağustos 1042’de manastırda ölmüştü.
 |
| Stoudion Manastırı (İmrahor Camii) |
|
| 1042 yılının 19 Nisan-11 Haziran tarihleri arasında ZOÉ PORPHYROGENİTA, kızkardeşi THEODORA ile birlikte Bizans İmparatorluğunu yönetmişlerdi. |
 |
Artık, Bizans tahtı 2 yaşlı kız kardeşe kalmış, ancak Zoé bir yıl bile dolmadan gelenekler nedeniyle tek başına İmparatorluğu yönetemeyeceği için kızkardeşi Theodora’ya fırsat vermeden tekrar evlenmeye karar vermişti. Zoé 3. evliliğini 64 yaşında senatör Konstantinos Monomakhos ile yapmış ve ömrünün kalan 8 senesini de onunla geçirmiş ve 72 yaşında ölmüştü.
 |
| IX. Konstantinos Monomakhos ve Zoé Porphyrogenita |
Yıllarca kızkardeşi Zoé’den fırsat bulamamış ve hep ikinci planda kalmış olan Theodora, ancak IX. Konstantinos Monomakhos’un Zoé’nin ölümünden sonraki 13 senelik saltanatının sona ermesinden sonra, 1 yıllığına bile olsa tek başına tahta geçmiş ve adını 76 yaşında Bizans İmparatorları listesine yazdırabilmişti. 31 Ağustos 1056’da ölmesiyle de Bizans İmparatorluğu’nda “Makedonyalılar Hanedanlığı” sona ermişti.
Bütün bu karmaşanın içerisinde en büyük kız kardeş olan Eudokia, kendini dine adamış, bir manastıra kapanarak rahibe olmuştu.
* * *
Ayasofya’daki Zoé Mozaiği
Mozaiklerin de yer aldığı bu güney galerinin doğu kısmı imparator ve saray üyelerinin kullanımına aitt bir yer olan Metatorion’dur. Metatorion kiliselerde imparatorun kullanımına ait bir kabin ya da odadır ve İmparatorların törenler öncesinde giysi ve taçlarını değiştirdikleri, bazen yemek yedikleri, dinlendikleri, bazen de görevliler ile toplantılar yaptıkları bir alandır. Güney galerinin doğu duvarının orta kısmında bugün artık işlevini yitirmiş bir kapı da bulunmaktaydı. Bu kapı Bizans döneminde ahşap bir merdivenle İmparatorluk Sarayıyla Ayasofya’nın güney galerisi arasında doğrudan bir geçiş sağlamaktaydı. O nedenle güney galerinin doğusunda yer alan bu mozaikler İmparatorun, sarayın ve Patrikhane üyelerinin kullanımı açısından önemli olan bu alanda yer almaktaydı.
Mozaik panoda, solda İmparator IX. Konstantinos Monomakhos (1042- 1055) ve sağda İmparatoriçe Zoé betimlenmiştir. İmparatoriçe, tören kıyafeti içinde, başında zengin bir taç ile tasvir edilmiştir. İki eliyle, bağışı belgeleyen kağıt tomarını tutan Zoé, ufak yapılı, ince yüzlü ve çok genç olarak tasvir edilmiştir. Ortada süslü bir taht üzerinde oturan, başında hale ile gösterilmiş Pantokrator (Kainatın Hakimi) Hz. İsa, sağ eli ile takdis işareti yaparken sol eli ile incilerle bezenmiş ciltli kutsal kitabı tutmaktadır. Hz. İsa'nın başının iki tarafında, Jesus Khristos adının kısaltılmış harflerini içeren IC ve XC monogramları bulunmaktadır. İmparator IX. Konstantinos Monomakhos’un başının üzerinde, “Romalıların İnançlı Hükümdarı, Tanrının İsa’sının Bendesi (kulu) Konstantinos Monomakhos” yazılıdır. İmparatoriçe Zoé’nin başının üzerinde ise “Çok Dindar Agusta Zoé” yazılıdır. Bu 11. yüzyıla tarihlenmiş olan mozaik panoda imparator ailesinin, Ayasofya onarımları için Ayasofya’ya yıllık bir imparatorluk ödeneği sağlamasıyla doğrudan ilişkilidir ve o sembolize edilmektedir.
Kaynaklar Zoé’nin üçüncü kocası olan IX. Konstantinos’un da Ayasofya’ya çok büyük bir mali destek sağladığı belirtmektedir. Hatta IX. Konstantinos’un sağladığı bu desteğin ondan önceki imparatorların tüm girişimlerini gölgede bırakacak nitelikteydi.
Mozaik ilk kez III. Romanos döneminde, 1028-1034 yılları arasında yapılmış, 1042 yılında, Zoé ile IX. Konstantinos evlenince mozaik üzerinde bir değişikliğe gidilmiş, III. Romanos’un başı, tacı ve yazıtlardaki ismi IX. Konstantinos’un başı, tacı ve ismi ile değiştirilmiş ve mozaik bugünkü halini almıştı.
Yüksekliği 2.44 m. genişliği ise 2.40 m. ölçülerinde olan Zoé mozaiğinin alt kısmında yaklaşık 35 cm. yüksekliğinde bir alan tahrip olmuş ve kaybolmuştur. Bu nedenle imparator ve imparatoriçe figürlerinin belden aşağılarını ve İsa’nın seki üzerindeki ayaklarını bugün görememekteyiz.
Zoé’nin elinde, üzerinde imparatorun ismini içeren bir yazıta sahip bir rulo görülür. İmparatorun kimliği değiştikçe tıpkı diğer değişiklikler gibi rulodaki isim de değişmiştir.
Mozaiğin kompozisyonunda doğrudan sunum anı seçilmiş, para kesesi ve rulo sunumun gerçek araçları olarak kompozisyonda ön plana çıkmıştır. Rulonun üzerinde imparatorun isminin yer alması önemlidir. Bu, sağlanan mali desteğin yasal niteliğine ve kim tarafından sağlandığına vurgu yapmaktadır. Rulonun Zoé’nin elinde bulunması da önemli bir detaydır; Zira soyu itibariyle tahtın yasal-meşru sahibi gerçekte Zoé Porphyrogenita’nın bizzat kendisidir.
XI. yy’a tarihlenen bu pano Bizans portre sanatının iyi bir örneği olduğu kadar Bizans saray kıyafetlerinin tanınmasını sağlaması açısından da önemlidir.
Kaynaklar Zoé’nin üçüncü kocası olan IX. Konstantinos’un da Ayasofya’ya çok büyük bir mali destek sağladığı belirtmektedir. Hatta IX. Konstantinos’un sağladığı bu desteğin ondan önceki imparatorların tüm girişimlerini gölgede bırakacak nitelikteydi.
Mozaik ilk kez III. Romanos döneminde, 1028-1034 yılları arasında yapılmış, 1042 yılında, Zoé ile IX. Konstantinos evlenince mozaik üzerinde bir değişikliğe gidilmiş, III. Romanos’un başı, tacı ve yazıtlardaki ismi IX. Konstantinos’un başı, tacı ve ismi ile değiştirilmiş ve mozaik bugünkü halini almıştı.
Yüksekliği 2.44 m. genişliği ise 2.40 m. ölçülerinde olan Zoé mozaiğinin alt kısmında yaklaşık 35 cm. yüksekliğinde bir alan tahrip olmuş ve kaybolmuştur. Bu nedenle imparator ve imparatoriçe figürlerinin belden aşağılarını ve İsa’nın seki üzerindeki ayaklarını bugün görememekteyiz.
Zoé’nin elinde, üzerinde imparatorun ismini içeren bir yazıta sahip bir rulo görülür. İmparatorun kimliği değiştikçe tıpkı diğer değişiklikler gibi rulodaki isim de değişmiştir.
Mozaiğin kompozisyonunda doğrudan sunum anı seçilmiş, para kesesi ve rulo sunumun gerçek araçları olarak kompozisyonda ön plana çıkmıştır. Rulonun üzerinde imparatorun isminin yer alması önemlidir. Bu, sağlanan mali desteğin yasal niteliğine ve kim tarafından sağlandığına vurgu yapmaktadır. Rulonun Zoé’nin elinde bulunması da önemli bir detaydır; Zira soyu itibariyle tahtın yasal-meşru sahibi gerçekte Zoé Porphyrogenita’nın bizzat kendisidir.
XI. yy’a tarihlenen bu pano Bizans portre sanatının iyi bir örneği olduğu kadar Bizans saray kıyafetlerinin tanınmasını sağlaması açısından da önemlidir.
 |
| Mozaik Panonun temizlenmeden önce sıva ile kapanmış hali, 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Mozaik Panonun temizlenmeden önce sıva ile kapanmış hali, 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Mozaik Panonun ilk temizliğinden sonra Hz. İsa’nın portresi, 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
| Mozaik Panonun ilk temizliğinden sonra Hz. İsa’nın portresi, 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| İmparator IX. Konstantinos’un portresi temizlik öncesi, 10 Kasım 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| İmparator IX. Konstantinos’un portresi, 1936 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| İmparator IX. Konstantinos’un portresi temizlik sonrası, 31 Ağustos 1938 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
Mozaik Panonun ilk temizliğinden sonra İmparatoriçe Zoé’nin portresi, 1934
Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan.
Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan.
 |
| Mozaik Panonun ilk temizliğinden sonra İmparatoriçe Zoé’nin portresi, 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Mozaik Panonun ilk temizliğinden sonra İmparatoriçe Zoé’nin portresi, 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| İmparatoriçe Zoé’nin portresi, 14 Kasım 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Mozaik Panonun ilk temizliğinden sonra İmparatoriçe Zoé’nin portresi, 1938 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Mozaik Panonun görünüşü, 1936 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Mozaik Panonun görünüşü, 1936 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
Osmanlı döneminde diğerleri gibi üzeri sıva ile kapatılmış olan bu mozaik pano, 1847’de Abdülmecid tarafından Ayasofya’nın restorasyonu ile görevlendirilen İsviçreli-İtalyan Gaspare ve Giuseppe Fossati kardeşler tarafından 1847-49 yılları arasındaki çalışmalar sırasında keşfedilmiş ancak üzeri tekrar kapatılmıştı. Cumhuriyetin ilanından sonra 1933-1934 yıllarında Thomas Whittemore başkanlığında Amerikan Bizans Enstitüsü (Byzantine Institute of America) tarafından temizlenmiştir.
 |
| Mozaik Panonun görünüşü, 1935 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Mozaik Panonun görünüşü, 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| İmparatoriçe Zoé’nin elindeki rulo detay, 1934 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Mozaik Pano’da restorasyon çalışmaları, 1940 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Mozaik Pano’da restorasyon çalışmaları, 1940 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| İmparator IX. Konstantinos’un elindeki bağış kesesi detay, 1935 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
| Hz. İsa’nın takdis işareti yapan sağ eli, 1938 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. |
 |
 Fotoğraf, Washington D.C. Dumbarton Oaks Research Library and Collection’dan. * * * IX. Konstantin Monomachos Tacı |
Budapeşte’deki Macaristan Ulusal Müzesi’nde bulunan, Bizans İmparatoru IX. Konstantin Monomachos’u, eşi İmparatoriçe Zoé Porphyrogenita’yı ve kızkardeşi Theodora’yı, iki dansçıyı, iki alegorik figürü gösteren renkli minelenmiş yedi adet altın plakadan oluşan Monomakhos Tacı’nın tahminen IX. Konstantin Monomachos’un tahta çıktığı 1042 yılında, İstanbul’da yapıldığı düşünülmektedir.
 |
| Monomakhos Tacı / Macaristan Ulusal Müzesi, Budapeşte |
3.5 cm genişliğindeki yedi altın plakanın yükseklikleri farklıdır, ön orta en büyük, arkaya doğru yükseklikleri azalmaktadır. Asimetrik olarak kesilmiş delikler, bu deliklerin boyutu ve düzeni, plakaların bir kumaş veya deri bant üzerine dikilmiş olduklarını düşündürmektedir.Tacın ortasında yer alan ve en büyük olan plakada 1042’den 1055’e kadar Bizans İmparatoru olan İmparator IX. Konstantin Monomachos’u betimlenmiştir. Sağındaki plakada karısı Zoé Porphyrogenita, solunda ise Zoé’nin kız kardeşi Theodora betimlemelerinin olduğu plakalar yer alır. Daha dışarıda ise sağlı ve sollu olarak iki dansçı figürü ve sonrasında da iki alegorik figür betimlenmiştir.
 |
| Monomakhos Tacı / Macaristan Ulusal Müzesi, Budapeşte |
 |
| İmparator IX. Konstantin Monomachos |
tacın üzerinde ideal bir şekilde genç bir kadın gibi tasvir edilmiştir.
 |
| İmparatoriçe Zoé Porphyrogenita |
Dans eden kadınları gösteren iki küçük plaka simetrik olmaktan ziyade özdeştirler. Arka planları yapraklarla süslüdür, başları örtülü ve sağ ayakları belirgin bir şekilde arkaya doğru eğrilmiştir.
Taç, 1860 yılında Slovakya’da Ivanka pri Nitre köyünde bir çiftçi tarafından tarlada keşfedilmiş, yerel toprak sahibine verilmiş ve 1861 yılında Macar Ulusal Müzesi’ne satılmıştı.
İmparator’un taç giyme törenine ait olduğu düşünülen bu tacın, kutlamalardan sonra İmparatorluk hazine odasında saklanmış olduğu, daha sonraki yıllarda ya Macaristan’a diplomatik bir hediye olarak gönderildiği, ya da 1204’deki Haçlı Seferleri sırasında İstanbul’un talan edilmesi sırasında başka eserler ile birlikte çalınıp, bir şekilde Slovakya’ya ulaşmış olduğu düşünülmektedir.
İmparator’un taç giyme törenine ait olduğu düşünülen bu tacın, kutlamalardan sonra İmparatorluk hazine odasında saklanmış olduğu, daha sonraki yıllarda ya Macaristan’a diplomatik bir hediye olarak gönderildiği, ya da 1204’deki Haçlı Seferleri sırasında İstanbul’un talan edilmesi sırasında başka eserler ile birlikte çalınıp, bir şekilde Slovakya’ya ulaşmış olduğu düşünülmektedir.
Kaynaklar:
1- Ayasofya’da Zoé ve Komnenos Mozaikleri
Yavuz Erdihan
İstanbul Teknik Üniversitesi, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Araştırma Görevlisi
2- Ayasofya’da ikonaklazma sonrası döneme ait figüratif mozaikler
Fatih Şimşek
T.C. Marmara Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü, İstanbul, 2015
5 yorum:
Son fotoğraftaki mozaik pano Ayasofyanın 2. katında değil, zemin katta apsis bölümün sağ tarafında uzanan doğu duvarı üzerinde diğer bir bağış sahnesiyle birlikte yer almaktadır.
Yılmaz BÜKTEL
Sayın Yılmaz Büktel, yapmış olduğunuz yorum ve iddianız üzerine konuyu tekrar ele alıp araştırdım, ancak üzgünüm ki, sizin söylediğiniz gibi mozaik zemin katta değil bir üst katta ki galeride bulunmaktadır. Yine de size teşekkür ederim, konuyu araştırırken daha yeni bilgiler ve fotoğraflar bularak hem sizin iddianızın gerçek olmadığını kanıtlamak, hem de yazının içeriğini ve görselliğini elden geçirmek fırsatını buldum. İncelemek lütfunda bulunursanız haklı olduumu siz de göreceksiniz. Saygılarımla.
İlginize ve bilgilendirmenize teşekkür ederim. çok bilen çok yanılır derler ya öyle bir durum olmuş. İyi günler diliyorum.
Müzelerin öğretim üyelerine bile ücretli geçişle olmasının bir sonucu bu Levent bey. Ayasofya'yı içeriden görmeyeli kaç yıl oldu. İlginize teşekkür ederim.
Çok teşekkürler..sağolun bilgiler için..👏👏
Yorum Gönder