TARİHTEN BUGÜNE DÜŞEN NOTLAR: 16 AĞUSTOS 1954;

59 YIL ÖNCE BUGÜN,

OSMANLI’NIN SON YILLARI İLE ERKEN CUMHURİYET’İN TÜM SOSYAL ÇALKANTILARINA, ŞEHRİN EN ÖNEMLİ SOSYAL, MİMARİ VE POLİTİK ŞAHSİYETLERİNDEN BİRİ OLARAK TANIKLIK EDEN VE SON GÜNLERİNE KADAR ÇALIŞMAYI SÜRDÜREN, İTALYAN RESSAM, BESTECİ, POLİTİKACI VE MİMAR EDOARDO DE NARİ YAZ AYLARINI GEÇİRDİĞİ İSTANBUL BÜYÜKADA’DA, LALAHATUN KARANFİL SOKAK’TAKİ 60 NUMARALI EVİNDE 80 YAŞINDA VEFAT ETMİŞTİ.

16 Şubat 1874’de İtalya, Chiavari’de doğan Edoardo Carlo Vittorio Denari, henüz çocukken yerleştikleri Venedik’te büyümüştü. Olağanüstü resim yeteneğine rağmen İtalyan donanmasına katılarak yıllar sürecek deniz yolculuklarına başlamış, 14 Aralık 1895’te “Archimede” gemisiyle İstanbul’a gelmişti. Kendisi İstanbul ile tanışmasını ve ilk izlemini şu şekilde anlatmakta;

“14 Kasım’da İstanbul’a doğru, sonunda bu gizemli şehri göreceğimiz heyecanıyla yola çıktık. De Amicis’in sıcak anlatımlarıyla ruhani bir şölen beklerken, karşıma çıkan, benim İtalya’mdan kötü manzara oldu. Ah!.. Şairler, yazarlar, sizler gerçek birer masalcısınız!..”

İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul’un fiziki yapısına damga vuran mimar ve şehircilere ilişkin, RaimondoD’Aronco ile başlattığı, Henri Prost ile sürdürdüğü sergilere “Değişen Zamanların Mimarı Edoardo De Nari 1874 - 1954” ile devam etmişti. Enstitü bu sergilerle İstanbul’un geç Osmanlı - erken Cumhuriyet dönemi mimari tarihinin yanı sıra sosyal yaşamını da gözler önüne sermişti.

19. yüzyılın sonunda gücünün doruğuna ulaşıp, Cumhuriyet’le beraber tasfiye edilen Beyoğlu burjuvazisinin hüzünlü, erimekte olan dünyasının son dışavurumları olan De Nari’nin tasarımları, sergi projesinin de yöneticisi olan Yüksek Mimar Büke Uras tarafından üç yıl önce bir antikacının deposundaki iki bavulun içinde bulunmuştu.

İstanbul’da Osmanlı döneminin sonlarında ve Cumhuriyet’in ilk yirmi beş yılında faaliyet gösteren İtalyan Mimar Edoardo De Nari’ye ait 300’e yakın mimari çizim, günlükler,mektuplar, fotoğraflarla;

daha önce mimarı bilinmeyen Tepebaşı Casa D’Italia’nın renovasyonu, Elmadağ Surp Agop Apartmanları, Beyoğlu’nda Şark(Lüks) ve Saray (Glorya) Sinemaları, Lion Mağazası,

Haydar Faysal Targan servis istasyonu, Darıca Aslan Çimento Fabrikası, Santa Maria Draperis Kilisesi renovasyonunun yanı sıra Saint’Antonio Kilisesi inşaatı, İtalyan İşçi veYardımlaşma Derneği (Società Operaia di Mutuo Soccorso) ve Karaköy L’Union Han hakkında yeni bulgular ile uygulanmamış ama İstanbul mimarisi için son derece önemli Pera Sinagogu projelerinin de birer De Nari tasarımı olduğu gün yüzüne çıkmıştı.

Ayrıca ressam, bestekar ve politikacı olan Edoardo De Nari’nin tasarımlarının yanı sıra, kişisel arşivinden ortaya çıkan belgelerle, 20.yüzyılın ilk yarısı İstanbulu’nun mimari ve sosyal okumasına

olanak sağlayan bu sergi,

Tepebaşı'ndaki Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü galerilerinde 20 Nisan 2013’e kadar ücretsiz ziyaret edilebilmişti.

Edoardo De Nari, Rumeli Hisarı’nda 1953-58 yılları arasında
Rumeli Hisarını restore eden 3 kadın mimar ile bir arada;
Mimar Cahide Tamer, Yüksek Mimar Mualla Eyüboğlu Anhegger
ve Yüksek Mimar Selma Emler

Edoardo De Nari, Feriköy Katolik Mezarlığı’nda,

eşinin İtalyan kökenli ailesi Capoleone’lerin

aile mezarlığına defnedilmişti.