60 YIL ÖNCE BUGÜN, “BAY YÜZDE BEŞ”, 86 YAŞINDA LİZBON’DA VEFAT ETMİŞTİ.

TARİHTEN BUGÜNE DÜŞEN NOTLAR:

20  TEMMUZ 1955;

60 YIL ÖNCE BUGÜN,

ULUSLARARASI PETROL SANAYİİNİN DOĞMASINDA VE GELİŞMESİNDE
ÖNEMLİ ROLÜ OLAN,
SİYASİ İLİŞKİLERİ DE ETKİLEMİŞ,
MUSUL-KERKÜK PETROLLERİNDEKİ %5’LİK PAYI İLE SERVETİNE SERVET KATAN,
DÜNYANIN EN ZENGİN ADAMLARINDAN,
VE “BAY YÜZDE BEŞ” DİYE ANILAN,
NUBAR SARKİS
GULBENKIAN

HAYATININ SON 13 YILINI GEÇİRDİĞİ PORTEKİZ, LİZBON’DAKİ AVİZ OTELİ’NDE
86 YAŞINDA VEFAT ETMİŞTİ.

29 Mart 1869’da Üsküdar Acıbadem Caddesinde, eski numarayla 397 No’lu Ahşap evde, ki o evin harab dahi olsa hala durduğu iddia edilmektedir, dünyaya gelmiş, Osmanlı asıllı bir Ermeni vatandaşıydı. 14 Nisan 1869’da Üsküdar Surp Haç Kilisesi’nde Bandırmalı Papaz Krikor Aramyan’ın eliyle ve amcası Serovpe Gülbenkyan'ın sağdıçlığıyla vaftiz edilmişti.

Lüks yaşama tutkun Gulbenkian'ın 1956 model Rolls Royce Gümüş Hayalet,
“Perspex Roof” lüks otomobili

Bu son derece lüks Otomobilin önünde yer alan Rolls Royce ikonu da
Lalique tarafından özel üretilmişti.

İstanbul’da ilk ve orta eğitimini aldıktan sonra Fransa’da eğitimine devam etmiş, İngiltere’de Oxford Üniversitesi’nden Mühendis olarak diploma almış, 1891-92 yıllarında Kafkasya’da seyahatlerde bulunmuş, genç yaşta gazete muharrirliğine başlamış, 1891’de Revue des deux Mondes dergisinde Bakü petrol kuyuları ile ilgili bir çalışması yayınlanmıştı.
İstanbul'a dönmüş, Sirkeci'de bulunan eski Gülbenkyan Hanında babasının yazıhanesinde çalışmaya başlamıştı. O sırada Han komşuları olan Bakü Petrollerini işleten Aleksandr Mantaşyants’ın (Mantaşof) İstanbul temsilcisi Diran Gümüşgerdan’dan petrol sanayii hakkında bilgiler almış ve ilerdeki mesleğine bu şekilde giriş yapmıştı.

Gulbenkian’ın 1947 model özel tasarım Rolls Royce Gümüş Hayalet Otomobili
Otomobil ünlü Otomobil tasarımcısı Hooper tarafından tasarlanmıştı.
Hooper Londra’da 1805-1959 yılları arasında,
lüks at arabaları ve otomobiller üreterek ünlenmişti.

1895'te İngiliz-Hollanda Petrol Şirketi’nin müdürü Henry Deterding’le tanışmış, Gülbenkyan'ın çabaları ile, 1900’de Irak’ta geniş bir petrol tabakası meydana çıkmıştı. Gülbenkyan, Osmanlı Devleti'nin, İngiliz teknik heyetine de üye olmuş, 1902'de İngiliz uyruğuna geçmişti. 1911-1912 yıllarında, onun önderliğinde Irak'taki zengin petrol yataklarını işletmek gayesiyle Türk Petrol Şirketi kurulmuştu. Önce ufak bir toprak parçası satın almış, sonra da onun aracılığı ile İngilizler Osmanlı Devleti’ne ait hisseleri satın almış ve böylece Irak petrollerinin dörtte üçünü ele geçirmişlerdi. Gülbenkyan da komisyon olarak elde edilen kârdan yüzde beş hisse almaya başlamıştı.
İşte bu nedenledir ki, kendisine “Bay yüzde beş” adı verilmişti.

1940 yılına kadar Paris’te bir Otelde eşi ile birlikte yaşamış, 1942 Nisan’ında Alman işgali sonrasında Lizbona’a yerleşmeye karar vermiş ve o zamanlar dünyanın en modern otellerinden olan Hotel Aviz’e yerleşerek ölümüne kadar o otelde yaşamıştı.

Lizbon Aviz Hotel 1960’lar

Lizbon Aviz Hotel’in gösterişli ve lüks iç mekanları

Lizbon Aviz Hotel yıkılarak yerine Lizbon Sheraton Otel yapılmıştı.

1930’lu yıllarda servetini ve ilgisini sanat koleksiyonculuğuna yönlendirmiş, koleksiyonunun büyük bir kısmını British Museum’a ve National Gallery’e bağışlamış olmasına rağmen kalan 6000 parçalık paha biçilmez koleksiyonunun tamamını kendi adına kurduğu bir vakfa bırakmıştı. Eserlerin bir Müzede sergilenmesini arzu etmiş ve ardında paha biçilmez bir Sanat Koleksiyonu haricinde 3 Milyar dolarlık bir servet bırakmıştı.

Koleksiyonlarında, İran Halıları, Tablolar, El Yazma Eserler, Osmanlı Çinileri, Kumaşları, Lalique tasarımı mücevherler bulunmaktadır. Tablolar arasında Rubens, Van Dick, Rembrant, François Boucher, Turner gibi ünlü ressamların eserleri mevcuttur. Gulbenkian bir Koleksiyoncu olmakla birlikte, Sanat Eserlerinin asıllarını taklitlerinden ayırabilecek kadar bir antika uzmanlığına da sahip olduğu iddia edilir.

BUGÜN O PAHA BİÇİLMEZ ESERLER,
1960 YILINDA İNŞAASI TAMAMLANAN VE 1963’TE ZİYARETE AÇILAN LİZBON’DAKİ “FUNDAÇAO CALOUSTE GULBENKIAN” MÜZESİNDE SERGİLENMEKTEDİR.

MÜZENİN ARAZİSİ YAKLAŞIK 30.000 METREKAREDİR VE MÜZE DIŞINDA KÜTÜPHANELERİ, 1300 KİŞİLİK BİR KONFERANS VE KONSER SALONU DA MEVCUTTUR.

Lizbon Calouste Gulbenkian Vakfı Koleksiyonundan 111 eseri içeren özel bir seçki, BankEuropa ve Turgut İlaçları’nın katkılarıyla 15 Nisan - 28 Mayıs 2006 tarihleri arasında Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi’nde sergilenmişti.

http://www.museu.gulbenkian.pt/main.asp?lang=en